KATA orang, tiada yang lama maka tiada yang baru. Patah tumbuh hilang berganti. Tetapi tinggalan sejarah, jika tidak dipulihara, akan hilang untuk selama-lamanya. Ia tidak akan tumbuh semula.
Hakikat inilah yang cuba disedarkan oleh Jabatan Warisan Negara (JWN). Jabatan itu kini giat memulihara bangunanbangunan lama. Bukan sahaja kerana ia berusia ratusan tahun tetapi disebabkan nilai-nilai sejarahnya.
Baru-baru ini, JWN membawa sekumpulan wartawan menyusuri sejarah Perak meliputi Ipoh, Kuala Kangsar dan Taiping bagi melihat kerja-kerja pemuliharaan.
Perak dianggap istimewa kerana wujud sejak zaman prasejarah. Ia dihuni manusia oleh zaman batu sejak 400,000 hingga 8,000 tahun Sebelum Masehi.
Asal usul negeri yang kaya dengan hasil bijih timah ini dikaitkan dengan pelbagai cerita. Sebelum dikenali sebagai "Perak", ia pernah ingin dinamakan sebagai "Melaka".
Tetapi disebabkan Melaka telah wujud ketika itu, hasrat tersebut dibatalkan dan akhirnya negeri ini dinamakan sempena Bendahara Tun Perak.
Kaitan antara Ipoh, Kuala Kangsar dan Taiping ialah ketiga-tiga tempat ini menjadi tumpuan ketamadunan berikutan kedudukannya sebagai pusat pentadbiran ketika itu. Tidak dinafikan, Perak kaya dengan sejarah. Justeru banyak bangunan lama boleh ditemui di sini. Malangnya, ada yang rosak dan reput begitu sahaja.
"Ini yang kadangkala orang salah faham. Bangunan-bangunan lama ini bukan semua milik kerajaan. Kami tidak boleh buat apa-apa jika tuan punya tiada kesedaran dan tidak mahu beri kerjasama," kata Ketua Penolong Pengarah Bahagian Konservasi dan Arkeologi JWN, Mat Nasir Baba.
Menurut Mat Nasir, pihaknya akur bahawa bangunan yang mempunyai nilai sejarah perlu dipulihara sebaik mungkin namun ia juga wajar mendapat sokongan masyarakat. Pada masa sama, kerajaan negeri berhak menentukan sama ada mahu memulihara peninggalan sejarah itu atau sebaliknya kerana ia tertakluk di bawah bidang kuasa mereka.
Ketika ini sebanyak 11 projek pemuliharaan atau konservasi bangunan bersejarah dilakukan di seluruh negara iaitu empat di Perak; dua di Selangor dan masing-masing satu di Pulau Pinang, Melaka, Pahang, Terengganu dan Kelantan.
Di Perak, bangunan yang dipulihara ialah pejabat pos lama di Ipoh; masjid lama Kampung Kuala Dal, Padang Rengas di Kuala Kangsar; bangunan lama Majlis Perbandaran Taiping (MPT) serta Muzium Perak - kedua-duanya di Taiping.
Bangunan pejabat pos lama Ipoh dibina pada 1913 dan siap pada 1916. Selain sebagai pejabat pentadbiran di waktu penjajahan British, ia juga pernah dijadikan ibu pejabat polis daerah sebelum ditinggalkan terbiar. Reka bentuk bangunan ini bercirikan seni bina Roman dan Renaissance yang menonjolkan perincian pada tiang dengan hiasan Greek dan Roman.
Masjid Lama Kampung Kuala Dal pula dibina pada 1936. Sejarahnya bermula apabila Sultan Iskandar Shah, Sultan Perak ke-30 berniat untuk membina sebuah masjid jika anakanda baginda yang sering mandi di sungai kawasan itu sembuh daripada gering.
Bangunan lama MPT yang dibina pada 1892 adalah pejabat topografi pertama di negara ini. Ia menonjolkan ciri-ciri kolonial Inggeris di samping gabungan seni bina tempatan. Malangnya, sebelum kerjaerja pemuliharaan dijalankan, fungsinya bertukar sebagai sebuah kedai perabot.
Sementara itu, projek pemuliharaan dijalankan di bangunan Muzium Perak kerana ia merupakan muzium pertama di Tanah Melayu. Idea penubuhannya dicetuskan oleh Residen British di Perak ketika itu, Sir Hugh Low.
Tegas Mat Nasir, kesungguhan kerajaan dalam usaha menjayakan misi menyelamat warisan negara jelas dengan kewujudan Akta Warisan Kebangsaan 2005.
Akta ini meliputi warisan budaya yang dipecahkan kepada warisan ketara (tangible heritage) dan warisan tidak ketara (intangible heritage); warisan semula jadi (natural heritage) serta warisan budaya bawah air (underwater cultural heritage).
"Sifatnya saling melengkapi dan memperkukuh tetapi tidak menghapuskan perundangan sedia ada berkaitan warisan termasuk kuasa yang ada pada kerajaan negeri, kecuali Akta Benda Purba 1976 (Akta 168) dan Akta Harta Karun 1957 (Akta 542).
"Ia juga dapat memberikan mekanisme baru terutama yang berkaitan dengan pelaksanaan kerja pemulihan, pemuliharaan dan pemeliharaan, khususnya mengikut piawaian yang diguna pakai di seluruh dunia. Selain itu, satu tanda aras juga diwujudkan dalam mengemaskinikan prosedur berkaitan penjagaan warisan negara," ujar beliau.
Apa yang penting, semua pihak perlu bersama-sama memelihara sejarah.
